Danimarka ve Fransa'da bisikletli yaşamı anlattığımız ikinci bölümümüzü, Ege Üniversitesi kanalından izleyebilirsiniz.

Amsterdam'ın bisikletli yaşamına giriş yaptığımız ilk bölümümüzü, Ege Üniversitesi Youtube kanalından izleyebilirsiniz.

Amsterdamlılar bisiklet eğitimiyle ilkokul sıralarında tanışıyor. 
Küçük yaşta trafik sınavlarına girip bisiklet kullanabilme sertifikası alıyor ve okula her gün bisikletle gidip gelmeye başlıyorlar. Büyüdükçe de bisiklet, hayatlarının vaz geçilmez bir parçası haline geliyor. İşlerine, alışverişe, haftasonu gezilerine, bahar pikniklerine, yaz aylarında yüzmeye yani hemen hemen her yere bu iki teker üzerinde gidiyorlar.

Nisan ayı, pek çok Amsterdamlı ilkokul öğrencisi için heyecanlı bir dönem. Okulun trafik derslerinde öğrendiklerini, uygulamalı bisiklet sınavında ortaya koyup sertifika almaya hak kazanmak ve bir sonraki yıl her gün arkadaşlarıyla okula pedallayabilmek anlamına geliyor. 

Hollanda ilkokullarındaki bisiklet ve trafik eğitimi dersi zorunlu olmadığı halde hemen hemen her çocuğun keyifle aldığı bir ders. Bu derste trafik levhalarının anlamları, trafik akışında araçların önceliği gibi basit ancak önemli temel trafik kuralları öğretiliyor.

Eindhoven doğumlu olan ve yıllardır ailesiyle birlikte Hollanda´da yaşayan Kamuran Yaşadı, çocukluğunun sınav günü heyecanını ve bu uygulamayı şöyle anlatıyor: 

“Bu sınavı geçebilmek için öncelikle bisikletinizin eksiksiz olması lazım. Yani ön ve arka ışıklarının, zilinin, frenlerinin çalışır durumda olması ve arka çamurluğun daha görünür olması için otuz santimlik beyaz bir şerit ile boyanmış olması gerekiyor. Sınav günü çok heyecanlıydım. Tıpkı ehliyet sınavlarında olduğu gibi belli bir alan içinde sürüş yapıyorduk ve öğretmenlerimiz de hatalarımızdan puan kırıyordu. Bu sınavlarda en fazla beş hata hakkınız vardır. Beş hata yaptığınızda bir sonraki hafta tekrar sınava girmeniz gerekir. Ben girdigim ilk sınavda üç hata ile testi geçip sertifika almaya hak kazanmıştım.”

Sekiz yüz bin nüfuslu Amsterdam´da bisiklet sayısı bir milyonu geçiyor. Yani bu kentte kişi başına 1.5 bisiklet düşüyor. 
Tamamı düz yollardan, birbirine bağlanan kanallardan ve köprülerden oluşan Amsterdam, bisiklet kullanımına çok müsait. Burada her gün yarım milyona yakın insan şehir içi ulaşımını bisiklet ile sağlıyor. Tüm kent trafiği ve ulaşım altyapısının merkezinde bisiklet bulunuyor. Özel bisiklet yollarına sahip şehrin trafiğinde bisikletlerin her zaman geçiş üstünlüğü mevcut. Bu avantajların yanı sıra tren ve metrolarda da bisiklet taşınabiliyor. Böylece Amsterdam’da bisiklet, toplu ulaşıma da başarılı bir şekilde entegre edilmiş oluyor.

Hollanda’nın vergi düzenlemesine göre çalışanlar isterse maaşları üzerinden devlete yıllık gelir vergisi ödemek yerine yeni bir bisiklet satın alabiliyor. Böylelikle hem ülkede bisiklet kullanımı teşvik edilmiş hem de bisiklet ticareti canlı tutulmuş oluyor. 

Bir Avrupa başkentinde, sokakta yürüyen insan kalabalıklarını görmek ne kadar sıradan ise, Amsterdam’da aynı oranda bisikletlilere rastlamak son derece sıradan. Kimi sosyologlara göre bisiklet, Hollandalıların DNA’sında var. Yeni doğan bir insanın bir süre sonra yürümeye başlaması gibi Amsterdamlılar da aynı doğallıkla küçük yaşlardan itibaren yürür gibi bisiklet kullanmaya başlıyor.

Peki nasıl oldu da bisiklet Amsterdam’da ve tüm Hollanda’da bu kadar yaygınlaştı, hatta vaz geçilmez bir yaşam biçimine dönüştü? Bu sorunun yanıtını Hollanda Bisiklet Konsolosluğu adlı sivil toplum kuruluşu için çalışan Marjolein de Lange veriyor: 

"İkinci Dünya Savaşı sonrası Hollanda zenginleşti. 1950’lere doğru araba sahibi olmak iyice kolaylaştı ve böylece sokaklar araba doldu. Hem araç trafiği, hem de park sorunu kent yaşamını zora soktu. Kentin görüntüsü, dokusu bozuldu, havası kirlendi. Ulaşımı da adeta kilitlendi, çünkü Amsterdam kenti motorlu araç trafiğine uygun olarak düzenlenmemişti. Sokaklar çok dardı. Her yerde su kanalları ve tarihi binalar olduğu için büyük oto yollar yapmak da neredeyse imkansızdı. Yani aslında şehirde arabalara yer yoktu..."

Kentin efsanelerinden biri: “kanala bisiklet atma”. Özellikle başka ülkelerden veya çevre kentlerden haftasonu için Amsterdam’a gelen grupların başının altından çıkmış bu gece eğlencesi, zamanla burada geniş çevrelerce kabul görmüş ve yaygınlaşmış bir etkinlik. Kural basit; köprüden kanala doğru bisikleti kim daha uzağa fırlatırsa o kazanır. 20 euroya satın alınan eski bir bisiklet veya kilitsiz vaziyette kenarda duran sahipsiz bir bisiklet, bu garip oyunu oynamak için yeterli. Her sene kanalları temizleyen ekiplerin bulup çıkardığı bisiklet sayısı ise yaklaşık yirmi bin! Bu yüzden şehirde bisikletinizi mutlaka sabit bir demire kilitlemeniz öğütlenir.

Her Amsterdamlının söylediği ortak bir şey var: Amsterdam’da genellikle bisiklet kilidine, bisikletin kendisinden daha fazla para ödersiniz!.. Yalnızca “bisikleti kim daha uzağa fırlatacak” oyunu oynayan sarhoşlardan korumak için değil, oldukça organize çalışan hırsızlık çetelerinden de bisikletinizi korumak için bazen elli euroluk bir bisiklete yüz euroluk kilit takmak gerekebilir. Araştırmacı yazar ve yapımcı Marc van Woudenberg’in verdiği bilgilere göre düzenli çalışan ve çaldıkları bisikletleri kamyonlarla doğu Avrupa’ya gönderen çeteler mevcut. Hollanda’nın yıllık hırsızlık bilançosu ise yaklaşık elli bin bisiklet. Bu nedenle yerli halk genellikle çok da pahalı olmayan modelleri tercih ediyor.

Bisikleti park edip kilitlemekten söz etmişken, kentin her yerine konumlanmış park yerlerini de unutmamak gerek. Bunların en büyüğü, merkez tren istasyonunun önünde yer alan ve 2500 bisiklet kapasitesine sahip üç katlı ücretsiz park yeri. Kentin en merkezi noktalarından biri olan bu meydanda pek çok kişi bisikletini koyduğu yeri hatırlamakta ve binlerce başka bisiklet arasında kendininkini bulmakta zorlanıyor. Merkez istasyon dışında belediyenin işlettiği başka kapalı park yerleri de mevcut. Haftanın yedi günü 24 saat güvenli bir şekilde hizmet veren bu kapalı bisiklet parkları genellikle kentin en sosyal ve işlek yerlerine yapılanmış. Özellikle işlek saatlerde ve hafta sonları, buralarda boş yer bulmak neredeyse imkansız oluyor. Belediye yetkilileri ise artan talebi karşılamak için çalışmalarına devam ediyor.

Sanat, eğlence ve sosyal yaşam alternatiflerinin yanı sıra Amsterdam, ulaşım alternatifleri ile de örnek alınacak bir başkent, bir büyük şehir. İnsanların tercih yapmakta tamamen özgür olduğu, bu özgürlüğün ahenkli bir şekilde yaşandığı çevreci, sağlıklı ve nispeten ekonomik bir Avrupa kenti.

Önümüzde Amsterdam gibi bir örnek varken, kent içi ulaşımda hala büyük sıkıntılar çekiyor olmamızın nedenlerini sorgulamamızın vakti gelmiştir belki de. Hazır yeniden popüler olmaya başlamışken daha fazla insanın bisiklet kullanması dileği ile...

Houten Belediyesi Şehir Plancısı André Botermans İle Röportaj


Hollanda ziyaretim sırasında, Utrecht'e çok yakın olan Houten şehri belediyesi ile iletişim kurdum. Bisiklet şehri olma konusunda ödül almış bu küçük kenti ziyaret ettim ve şehir plancısı André Botermans ile Houten sokaklarında pedalladık.

Bisiklet dostu kent görmüşlüğüm epey fazla olsa da Houten beni şaşırttı. 
55 kilometrekarelik Houten, diğer bisiklet dostu kentlerden farklı olarak Lego oyuncağı gibi oluşturulmuş bir proje şehri. Şehrin içine bisiklet yolu yapmak yerine, önce bisiklet yolları yapıp üstüne şehri kurmuşlar gibi. 

Louise Sutherland, 1949 yılına kadar Londra'da çalışan Yeni Zelandalı bir hemşiredir. Bir kilisenin kermesinden £2.10 ödeyerek bir bisiklet satın alır. Çalıştığı hastanede kendisine minnettar olan hastalarından biri “ardında neşeyle dönen tekerin olsun” diyerek Louise için bir bisiklet römorku yapar. Louise dünya turuna çıkmaya ve yolun bittiği son noktaya kadar gitmeye heveslenir.

Pasaportunu ve £50 pirikmiş parasını yanına alıp yola çıkar. Önce Belçika, ardından Hollanda, Almanya ve İtalya'yı gezer. 1956'da Londra'ya geri döner. Yolculuğuna ait notlarından oluşan bir kitap yayınlar.